Viêm Họng Hạt: Nguyên Nhân Và Cách Phòng Ngừa

Viêm họng hạt là một dạng viêm họng mãn tính thường gặp, khi các mô lympho tại niêm mạc họng bị kích thích và phát triển thành các hạt nhỏ. Tình trạng này không chỉ gây đau rát, khó nuốt mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể nếu không được điều trị kịp thời. Hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị viêm họng hạt là cần thiết để bảo vệ sức khỏe hô hấp và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Viêm họng hạt là gì?

Viêm họng hạt là một tình trạng viêm mãn tính ở niêm mạc họng, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các hạt nhỏ, màu đỏ hoặc hồng ở thành sau họng. Các hạt này thực chất là các nang lympho bị phì đại do tình trạng viêm nhiễm kéo dài.

Viêm họng hạt có thể được phân loại dựa trên mức độ nghiêm trọng và thời gian mắc bệnh:

• Viêm họng hạt cấp tính: Thường xảy ra đột ngột và kéo dài trong thời gian ngắn (dưới 3 tuần). Triệu chứng thường nhẹ hơn so với viêm họng hạt mãn tính và có thể tự khỏi hoặc đáp ứng tốt với điều trị.
• Viêm họng hạt mãn tính: Tình trạng viêm kéo dài trên 3 tuần hoặc tái phát nhiều lần trong năm. Triệu chứng thường nặng, dai dẳng hơn và khó điều trị dứt điểm cũng như dễ tái phát.

Triệu chứng viêm họng hạt

Viêm họng hạt có nhiều triệu chứng khác nhau, thường liên quan đến viêm nhiễm kéo dài ở niêm mạc họng. Dưới đây là những triệu chứng chính của viêm họng hạt:

• Đau rát họng: Người bệnh thường cảm thấy đau rát, ngứa hoặc khô ở cổ họng, đặc biệt khi nói chuyện hoặc nuốt.
• Khó nuốt: Người bị viêm họng hạt thường gặp khó khăn khi nuốt, khi ăn uống. Cảm giác này có thể kéo dài liên tục hoặc chỉ xuất hiện khi viêm nặng.
• Hạt nổi trên bề mặt niêm mạc họng: Trong viêm họng hạt, các tế bào lympho phát triển quá mức, tạo thành các hạt nhỏ màu đỏ hoặc trắng trên bề mặt niêm mạc họng. Đây là dấu hiệu rõ rệt nhất khi nhìn bằng mắt thường qua soi họng.
• Ho dai dẳng: Ho khan, ho kéo dài là triệu chứng thường gặp, đặc biệt là vào ban đêm hoặc sáng sớm. Ho không có đờm nhưng gây khó chịu và làm tăng cảm giác đau rát.
• Cảm giác có dị vật trong họng: Người bệnh thường có cảm giác như có dị vật hoặc vướng mắc trong họng, gây khó chịu và thường phải cố gắng khạc nhổ để làm dịu cảm giác này, nhưng thường không mang lại hiệu quả.
• Khô và ngứa họng: Tình trạng viêm nhiễm kéo dài khiến họng trở nên khô và ngứa, khiến người bệnh cảm thấy cần liên tục uống nước hoặc nuốt nước bọt.
• Giọng nói bị ảnh hưởng: Viêm họng hạt có thể khiến giọng nói trở nên khàn, yếu hoặc thay đổi âm thanh do niêm mạc họng bị kích thích và sưng.
• Mệt mỏi toàn thân: Mặc dù không phải triệu chứng chính, viêm họng hạt kéo dài có thể làm người bệnh cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, nhất là khi các triệu chứng như đau rát và ho liên tục xuất hiện.

Nguyên nhân gây viêm họng hạt

Viêm họng hạt là một tình trạng viêm mãn tính, có nhiều nguyên nhân phức tạp và thường liên quan đến sự kết hợp của các yếu tố sau:

• Vi khuẩn: Liên cầu khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm họng hạt, đặc biệt là ở trẻ em. Các loại vi khuẩn khác như Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus và Moraxella catarrhalis cũng có thể đóng góp vào tình trạng này.
• Virus: Nhiễm virus như cảm lạnh, cúm hoặc Epstein-Barr virus có thể gây viêm họng cấp tính. Nếu không được điều trị dứt điểm, có thể tiến triển thành viêm họng hạt mãn tính.
• Hít phải các dị nguyên: Bụi, phấn hoa, lông động vật hoặc các chất gây dị ứng khác có thể kích thích niêm mạc họng, gây viêm và phì đại các nang lympho.
• Dị ứng thực phẩm: Một số người có thể bị viêm họng hạt do phản ứng dị ứng với một số loại thực phẩm.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Hàm lượng axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, họng có thể gây kích ứng và viêm niêm mạc họng, dẫn đến viêm họng hạt.
• Hút thuốc lá: Khói thuốc lá chứa nhiều chất kích thích có thể gây viêm và tổn thương niêm mạc họng.
• Ô nhiễm môi trường: Tiếp xúc với không khí ô nhiễm, khói bụi hoặc hóa chất có thể làm tăng nguy cơ viêm họng hạt.
• Sử dụng rượu bia quá mức: Rượu bia có thể gây kích ứng niêm mạc họng, làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu, như người già, trẻ nhỏ hoặc người mắc bệnh mãn tính, dễ bị viêm họng hạt hơn.
• Viêm mũi xoang mãn tính: Dịch nhầy chảy xuống họng từ mũi xoang có thể gây kích ứng và viêm họng.
• Viêm amidan mãn tính: Amidan bị viêm nhiễm mãn tính có thể là ổ chứa vi khuẩn, gây viêm họng hạt tái phát.

Viêm họng hạt có nguy hiểm không?

Mặc dù viêm họng hạt không phải là một bệnh lý đe dọa tính mạng, nhưng nó có thể gây ra một số biến chứng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh nếu không được điều trị đúng cách. Chẳng hạn như:

• Viêm nhiễm lân cận: Viêm họng hạt có thể lan sang các khu vực xung quanh như amidan, tai giữa, xoang hoặc thanh quản. Từ đó gây ra các bệnh lý như viêm amidan, viêm tai giữa, viêm xoang hoặc viêm thanh quản.
• Áp xe: Trong một số trường hợp hiếm gặp, các hạt ở thành sau họng có thể bị nhiễm trùng nặng, hình thành áp xe. Áp xe có thể gây đau đớn, khó nuốt và cần phải được dẫn lưu mủ.
• Ảnh hưởng đến giấc ngủ: Các triệu chứng như ho, khó thở hoặc ngứa họng có thể làm gián đoạn giấc ngủ, gây mệt mỏi cũng như làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
• Ảnh hưởng đến tâm lý: Tình trạng viêm họng hạt mãn tính và các triệu chứng dai dẳng có thể gây ra căng thẳng, lo lắng và ảnh hưởng đến tâm lý của người bệnh.
• Tăng nguy cơ ung thư vòm họng: Một số nghiên cứu cho thấy viêm họng hạt mãn tính có thể làm tăng nguy cơ ung thư vòm họng, mặc dù mối liên hệ này vẫn còn đang được nghiên cứu thêm.

Chẩn đoán viêm họng hạt

Chẩn đoán viêm họng hạt thường dựa trên sự kết hợp của các phương pháp sau:

Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử

• Quan sát họng: Bác sĩ sẽ sử dụng đèn soi để quan sát trực tiếp họng của bạn, tìm kiếm các hạt nhỏ, màu đỏ hoặc hồng ở thành sau họng.
• Hỏi về triệu chứng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng bạn đang gặp phải như đau họng, ngứa họng, ho, khàn tiếng hoặc cảm giác vướng víu trong họng.
• Hỏi về tiền sử bệnh: Bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh của bạn, bao gồm các bệnh lý dị ứng, nhiễm trùng, trào ngược dạ dày thực quản hoặc các vấn đề về tai mũi họng khác.
• Các yếu tố nguy cơ: Bác sĩ sẽ tìm hiểu về các yếu tố nguy cơ có thể góp phần gây viêm họng hạt như hút thuốc lá, tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hoặc sử dụng rượu bia quá mức.

Xét nghiệm bổ sung (nếu cần)

• Nuôi cấy vi khuẩn: Nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch từ họng để nuôi cấy và xác định loại vi khuẩn gây bệnh.
• Xét nghiệm dị ứng: Trong trường hợp bác sĩ nghi ngờ dị ứng, bệnh nhân sẽ được chỉ định xét nghiệm dị ứng da hoặc xét nghiệm máu để xác định các chất gây dị ứng.
• Nội soi tai mũi họng: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể sử dụng nội soi để quan sát kỹ hơn họng và các khu vực lân cận. Đặc biệt là khi nghi ngờ có các biến chứng như viêm xoang hoặc trào ngược dạ dày thực quản.
• Các xét nghiệm khác: Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm khác như xét nghiệm máu toàn bộ, xét nghiệm chức năng gan hoặc chụp X-quang phổi.

Chẩn đoán phân biệt

• Viêm họng hạt cần được phân biệt với các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự như viêm amidan, viêm họng do virus, viêm thanh quản hoặc trào ngược dạ dày thực quản.
• Bác sĩ sẽ dựa vào đặc điểm triệu chứng, kết quả thăm khám để loại trừ các bệnh lý khác và xác định chính xác viêm họng hạt.

Cách chữa viêm họng hạt hiệu quả

Chữa viêm họng hạt hiệu quả đòi hỏi một sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị y khoa, thay đổi lối sống và một số biện pháp tại nhà. Dưới đây là các cách điều trị viêm họng hạt hiệu quả:

Sử dụng thuốc

• Thuốc kháng sinh (nếu nhiễm khuẩn): Nếu nguyên nhân gây viêm họng hạt là do nhiễm khuẩn, bác sĩ có thể kê đơn cho bệnh nhân sử dụng thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn. Tuy nhiên, kháng sinh chỉ có tác dụng đối với nhiễm khuẩn, không hiệu quả với virus.
• Thuốc kháng viêm và giảm đau: Các loại thuốc như ibuprofen hoặc paracetamol giúp giảm đau họng và viêm. Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) thường được sử dụng để làm giảm tình trạng viêm nhiễm và sưng.
• Thuốc xịt họng hoặc viên ngậm: Sử dụng các loại thuốc xịt họng hoặc viên ngậm có chứa chất làm dịu và kháng khuẩn giúp giảm đau, làm dịu niêm mạc họng.

Điều trị nguyên nhân nền

• Điều trị viêm xoang: Nếu viêm họng hạt xuất phát từ viêm xoang mãn tính, việc điều trị viêm xoang sẽ giúp giảm tình trạng viêm họng. Điều này có thể bao gồm sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm hoặc phẫu thuật xoang nếu cần.
• Điều trị trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Trường hợp viêm họng hạt do trào ngược axit từ dạ dày, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc giảm axit hoặc thuốc ngăn chặn trào ngược. Đồng thời kết hợp với thay đổi lối sống như ăn uống điều độ và tránh các thực phẩm kích thích trào ngược.

Phương pháp điều trị tại nhà

• Súc miệng bằng nước muối ấm: Súc miệng bằng nước muối ấm có tác dụng sát khuẩn, làm giảm viêm và đau họng.
• Uống nhiều nước: Uống đủ nước giúp giữ ẩm cho niêm mạc họng, giảm cảm giác khô rát và làm dịu tình trạng viêm.
• Uống mật ong và chanh: Mật ong có tính kháng khuẩn và làm dịu họng, kết hợp với chanh giúp giảm đau, ngăn ngừa viêm nhiễm.
• Sử dụng thảo dược: Các loại thảo dược như gừng, cam thảo, hoa cúc và lá tía tô có tác dụng chống viêm, giảm đau họng hiệu quả.

Thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt

• Tránh các tác nhân kích thích: Mọi người cần tránh tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn và hóa chất, vì những yếu tố này có thể làm tình trạng viêm họng hạt trở nên nghiêm trọng hơn.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ: Hút bụi thường xuyên và giữ không gian sống thoáng mát để giảm các yếu tố gây kích ứng họng.
• Hạn chế đồ uống lạnh: Tránh uống nước lạnh hoặc ăn đồ lạnh, vì chúng có thể làm nặng thêm tình trạng viêm họng.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Độ ẩm cao giúp giữ cho niêm mạc họng không bị khô, nhất là trong mùa khô hoặc khi sử dụng điều hòa.

Điều trị can thiệp, phẫu thuật

• Trong trường hợp viêm họng hạt nghiêm trọng hoặc kéo dài, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp đốt hạt bằng tia laser hoặc điện. Phương pháp này giúp loại bỏ các hạt lympho quá phát trên niêm mạc họng, giảm viêm và ngăn ngừa tái phát.
• Trong một số trường hợp hiếm gặp khi viêm họng hạt kết hợp với các bệnh lý như viêm amidan mãn tính. Bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật cắt amidan hoặc các phần mô nhiễm trùng để ngăn ngừa tình trạng viêm tái phát.

Biện pháp phòng ngừa viêm họng hạt

Phòng ngừa viêm họng hạt là việc cần thiết để tránh các triệu chứng khó chịu và ngăn chặn bệnh trở thành mãn tính. Theo đó, bạn cần:

• Vệ sinh miệng và họng bằng cách đánh răng và súc miệng sạch sẽ, đặc biệt là sau khi ăn, để loại bỏ vi khuẩn và các mầm bệnh có thể gây viêm họng.
• Súc miệng và họng bằng nước muối loãng hằng ngày giúp làm sạch họng và kháng khuẩn, giảm nguy cơ viêm họng.
• Đảm bảo nhà cửa thông thoáng, sạch bụi và hạn chế các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, lông thú hoặc hóa chất.
• Tránh khói thuốc lá và ô nhiễm không khí, vì khói thuốc lá và ô nhiễm có thể gây kích ứng niêm mạc họng, dẫn đến viêm nhiễm mãn tính.
• Hạn chế uống nước đá hoặc ăn thức ăn quá cay, nóng hoặc lạnh, vì chúng có thể làm tổn thương niêm mạc họng.
• Bổ sung vitamin, khoáng chất từ thực phẩm tươi, đặc biệt là trái cây và rau xanh, giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng và phòng ngừa nhiễm trùng.
• Duy trì độ ẩm cho cơ thể và niêm mạc họng bằng cách uống đủ nước, đặc biệt trong môi trường khô hoặc khi thời tiết thay đổi.
• Điều trị dứt điểm viêm xoang, viêm mũi, viêm amidan,… Những bệnh lý này nếu không điều trị triệt để có thể làm dịch viêm chảy xuống họng, gây viêm nhiễm và hình thành viêm họng hạt.
• Nếu có triệu chứng trào ngược axit, cần điều trị để ngăn axit dạ dày làm hỏng niêm mạc họng và gây viêm.
• Đeo khăn quàng cổ và giữ ấm cơ thể, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi thời tiết thay đổi đột ngột.
• Tránh di chuyển liên tục từ môi trường lạnh sang nóng hoặc ngược lại, vì sự thay đổi nhiệt độ đột ngột dễ gây tổn thương niêm mạc họng.
• Tập thể dục đều đặn giúp tăng cường hệ miễn dịch và nâng cao sức khỏe toàn diện.
• Giảm stress, vì căng thẳng có thể làm suy giảm sức đề kháng, từ đó dễ dẫn đến các bệnh viêm nhiễm.

Viêm họng hạt có thể không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Việc duy trì lối sống lành mạnh, bảo vệ vùng họng và điều trị kịp thời các bệnh liên quan là cách hiệu quả để phòng ngừa và kiểm soát viêm họng hạt. Hãy luôn chú ý chăm sóc sức khỏe và thăm khám bác sĩ khi xuất hiện các triệu chứng bất thường để có phương pháp điều trị phù hợp nhất.