Rối Loạn Giấc Ngủ Là Gì? Ảnh Hưởng Thế Nào Tới Sức Khỏe?

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của rất nhiều người. Tình trạng này không chỉ gây ra mệt mỏi, căng thẳng mà còn có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như suy giảm trí nhớ, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe và cải thiện chất lượng giấc ngủ hiệu quả.

Rối loạn giấc ngủ là gì?

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng giấc ngủ bị gián đoạn hoặc không đảm bảo chất lượng, ảnh hưởng đến khả năng nghỉ ngơi và phục hồi của cơ thể. Người bị rối loạn giấc ngủ thường gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ, thức dậy nhiều lần trong đêm hoặc cảm thấy vẫn mệt mỏi ngay cả sau khi ngủ. 

Các dạng phổ biến của rối loạn giấc ngủ bao gồm mất ngủ, ngủ nhiều, ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên và rối loạn nhịp sinh học. Tình trạng này có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Dấu hiệu nhận biết

Dấu hiệu nhận biết rối loạn giấc ngủ khá đa dạng và có thể khác nhau tùy thuộc vào loại rối loạn cụ thể. Tuy nhiên, một số dấu hiệu nhận biết phổ biến bao gồm:

Về giấc ngủ:

• Mất nhiều thời gian để chìm vào giấc ngủ, thường xuyên trằn trọc, lo lắng khi lên giường.
• Giấc ngủ không liên tục, thường xuyên tỉnh giấc và khó ngủ lại.
• Tỉnh dậy sớm hơn dự định và không thể ngủ lại được.
• Cảm giác không được nghỉ ngơi đầy đủ sau khi ngủ dậy, dù đã ngủ đủ thời gian.
• Ngủ quá 8 tiếng mỗi đêm hoặc cảm thấy buồn ngủ quá mức vào ban ngày.
• Mơ màng, khó khăn để tỉnh táo và tập trung sau khi thức dậy.
• Các rối loạn hành vi trong giấc ngủ: Nói mơ, mộng du, ác mộng, nghiến răng, co giật chân,…
• Ngáy to hoặc mắc chứng ngừng thở khi ngủ.

Về hoạt động ban ngày:

• Cảm thấy mệt mỏi, uể oải và buồn ngủ vào ban ngày, ảnh hưởng đến công việc và các hoạt động hàng ngày.
• Khó tập trung, suy giảm trí nhớ và khả năng tư duy.
• Tâm trạng thay đổi thất thường, dễ cáu gắt và nổi nóng.
• Thường xuyên cảm thấy đau đầu vào buổi sáng hoặc sau khi thức dậy.
• Giảm ham muốn tình dục.
• Tăng hoặc giảm cân nhưng không rõ nguyên nhân.

Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn giấc ngủ có thể do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:

• Căng thẳng lo lắng: Áp lực công việc, cuộc sống hoặc các mối quan hệ có thể làm tăng cảm giác lo âu, gây khó ngủ hoặc giấc ngủ không sâu.
• Rối loạn tâm lý: Các bệnh lý tâm lý như trầm cảm, lo âu, rối loạn lưỡng cực thường liên quan đến tình trạng mất ngủ.
• Sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ: Ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính có thể ức chế sản xuất melatonin, hormone điều chỉnh giấc ngủ.
• Thói quen ăn uống không hợp lý: Ăn quá no, uống cà phê, trà hoặc các đồ uống chứa caffeine trước khi ngủ có thể gây mất ngủ.
• Thay đổi giờ sinh học: Thay đổi múi giờ hoặc làm việc theo ca có thể làm rối loạn nhịp sinh học, dẫn đến khó ngủ hoặc mất ngủ.
• Môi trường ngủ không tốt: Phòng ngủ quá sáng, ồn ào hoặc không thoải mái có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
• Sử dụng thuốc hoặc chất kích thích: Tác dụng phụ của một số loại thuốc Tây y, rượu, bia, thuốc lá gây rối loạn giấc ngủ.
• Bệnh lý y học: Các bệnh như ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên, đau mãn tính hoặc các vấn đề liên quan đến tiêu hóa có thể gây rối loạn giấc ngủ.
• Lão hóa: Người lớn tuổi thường gặp phải thay đổi về chu kỳ giấc ngủ, khiến họ dễ bị tỉnh giấc vào ban đêm hoặc gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ.

Rối loạn giấc ngủ có gây nguy hiểm không?

Rối loạn giấc ngủ có thể gây nguy hiểm nếu tình trạng này kéo dài mà không được điều trị. Bởi nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những nguy cơ tiềm ẩn khi rối loạn giấc ngủ:

• Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần: Rối loạn giấc ngủ kéo dài có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu, giảm khả năng tập trung và ghi nhớ.
• Suy giảm hệ miễn dịch: Thiếu ngủ làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm bệnh hơn.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Ngủ không đủ giấc làm tăng nhịp tim, huyết áp và nồng độ hormone căng thẳng, gây áp lực cho tim mạch.
• Tăng nguy cơ mắc tiểu đường và béo phì: Thiếu ngủ gây mất cân bằng hormone điều chỉnh cảm giác đói và no, tăng cảm giác thèm ăn, dễ tăng cân và tăng nguy cơ bị tiểu đường tuýp 2.
• Giảm hiệu quả công việc: Mất ngủ gây mệt mỏi, giảm khả năng tư duy, ảnh hưởng đến năng suất làm việc và học tập, thậm chí tăng nguy cơ tai nạn lao động.
• Nguy cơ tai nạn giao thông: Thiếu ngủ làm giảm phản xạ và khả năng tập trung, làm tăng nguy cơ tai nạn giao thông. 
• Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Rối loạn giấc ngủ làm suy giảm chức năng của hệ thần kinh trung ương, gây chóng mặt, đau đầu và dẫn đến các bệnh lý thần kinh khác.

Phương pháp chẩn đoán

Chẩn đoán rối loạn giấc ngủ thường bao gồm:

Hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử giấc ngủ, các triệu chứng, thói quen sinh hoạt và các vấn đề sức khỏe khác.

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra tổng quát và tìm các dấu hiệu liên quan đến rối loạn giấc ngủ.

Nhật ký giấc ngủ: Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh ghi lại nhật ký giấc ngủ trong một vài tuần để theo dõi các thông tin về giấc ngủ của mình.

Các xét nghiệm:

• Đa ký giấc ngủ (Polysomnography): Đây là xét nghiệm chuyên sâu để theo dõi hoạt động của não, tim, phổi và cơ bắp trong khi ngủ, giúp chẩn đoán các rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ.
• Xét nghiệm độ trễ giấc ngủ (Multiple Sleep Latency Test): Đánh giá mức độ buồn ngủ ban ngày và khả năng đi vào giấc ngủ nhanh chóng.
• Theo dõi chuyển động (Actigraphy): Đây là một thiết bị đeo trên cổ tay để theo dõi mức độ hoạt động và chuyển động trong ngày và đêm, giúp bác sĩ đánh giá chu kỳ giấc ngủ và mức độ tỉnh táo.
• Các xét nghiệm khác: Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác như xét nghiệm máu, chụp MRI, CT,…

Điều trị rối loạn giấc ngủ

Điều trị rối loạn giấc ngủ tập trung vào việc xác định nguyên nhân và áp dụng các phương pháp điều chỉnh để cải thiện giấc ngủ.

Châm cứu bấm huyệt

Châm cứu bấm huyệt là một phương pháp Y học cổ truyền được sử dụng để điều trị rối loạn giấc ngủ bằng cách tác động vào các huyệt đạo cụ thể trên cơ thể. Phương pháp này dựa trên nguyên lý cân bằng năng lượng và lưu thông khí huyết trong cơ thể để cải thiện giấc ngủ.

Một số huyệt thường được sử dụng trong châm cứu bấm huyệt trị rối loạn giấc ngủ:

• An miên: Nằm sau tai, giữa dái tai và chỗ đường chân tóc.
• Thần môn: Ở cổ tay, phía xương trụ, trên lằn chỉ cổ tay.
• Nội quan: Ở mặt trong cẳng tay, trên lằn chỉ cổ tay 2 thốn.
• Tam âm giao: Ở mặt trong cẳng chân, trên mắt cá chân trong 3 thốn.
• Túc tam lý: Ở mặt trước cẳng chân, dưới xương bánh chè 3 thốn.
• Ấn đường: Ở vào giữa hai đầu lông mày.
• Bách hội: Trên đỉnh đầu.

Cách thực hiện như sau:

• Châm cứu: Chuyên gia y tế sẽ sử dụng kim châm vào các huyệt đạo đã xác định.
• Bấm huyệt: Sử dụng ngón tay cái hoặc các dụng cụ chuyên dụng để ấn và day các huyệt đạo.

Phương pháp Tây y

Dùng thuốc uống:

• Thuốc ngủ: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc ngủ trong thời gian ngắn để giúp người bệnh dễ dàng đi vào giấc ngủ. Tuy nhiên, không nên sử dụng lâu dài vì thuốc có thể gây phụ thuộc và giảm hiệu quả sau một thời gian.
• Melatonin: Melatonin thường được dùng dưới dạng thực phẩm chức năng để giúp điều chỉnh nhịp sinh học cho những người bị rối loạn giấc ngủ do thay đổi múi giờ hoặc làm việc theo ca.
• Thuốc an thần nhẹ: Đôi khi bác sĩ có thể kê các loại thuốc an thần hoặc thuốc chống trầm cảm với liều lượng nhỏ để giúp bệnh nhân ngủ tốt hơn.

Liệu pháp ánh sáng:

Đối với những người bị rối loạn giấc ngủ do thay đổi múi giờ hoặc làm việc ca kíp, liệu pháp ánh sáng giúp điều chỉnh lại chu kỳ giấc ngủ. Sử dụng ánh sáng tự nhiên hoặc đèn trị liệu vào buổi sáng sớm giúp cơ thể điều chỉnh nhịp sinh học.

Điều trị nguyên nhân tiềm ẩn

• Ngưng thở khi ngủ: Nếu rối loạn giấc ngủ do ngưng thở khi ngủ, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng máy thở CPAP để giữ cho đường thở mở trong suốt quá trình ngủ.
• Hội chứng chân không yên: Bệnh này có thể được điều trị bằng các loại thuốc cải thiện tuần hoàn máu và giảm cảm giác khó chịu ở chân.
• Rối loạn tâm lý: Nếu rối loạn giấc ngủ do lo âu, trầm cảm hoặc các vấn đề tâm lý khác, cần điều trị các bệnh lý tâm lý này bằng liệu pháp tâm lý và thuốc điều trị.

Phòng ngừa rối loạn giấc ngủ

Để phòng ngừa rối loạn giấc ngủ, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần, giúp điều chỉnh nhịp sinh học.
• Đảm bảo phòng ngủ tối, yên tĩnh và thoáng mát để dễ dàng đi vào giấc ngủ.
• Không sử dụng điện thoại, máy tính hoặc xem tivi trước giờ đi ngủ ít nhất 30 phút để tránh ảnh hưởng của ánh sáng xanh.
• Tránh uống cà phê, trà, rượu hoặc hút thuốc lá vào buổi chiều và tối. Vì chúng sẽ làm ảnh hưởng giấc ngủ.
• Áp dụng các bài tập như thiền, yoga, hoặc hít thở sâu để thư giãn cơ thể trước khi đi ngủ.
• Tránh ăn uống quá no trước khi đi ngủ để không làm dạ dày hoạt động, gây khó ngủ.
• Tập thể dục hàng ngày giúp cơ thể khỏe mạnh và ngủ ngon hơn, nhưng tránh tập thể dục quá gần giờ đi ngủ.
• Hãy tiếp xúc với ánh sáng mặt trời tự nhiên vào ban ngày và giảm ánh sáng mạnh vào buổi tối để cơ thể điều chỉnh sản xuất melatonin.
• Giảm căng thẳng và lo âu thông qua các hoạt động giải trí, tập yoga hoặc tìm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý khi cần thiết.
• Nếu bạn có dấu hiệu của rối loạn giấc ngủ như mất ngủ kéo dài, ngủ không sâu, hãy thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Rối loạn giấc ngủ là vấn đề không nên xem nhẹ vì nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Bằng cách duy trì thói quen sống lành mạnh, tạo môi trường ngủ tốt và điều chỉnh chế độ sinh hoạt, bạn có thể phòng ngừa và cải thiện tình trạng này hiệu quả. Nếu bạn gặp phải tình trạng rối loạn giấc ngủ kéo dài hãy đến gặp bác sĩ để có phương pháp điều trị kịp thời, đảm bảo có được giấc ngủ ngon và sức khỏe toàn diện.