Nổi Mề Đay: Nguyên Nhân, Cách Phòng Ngừa Và Điều Trị Bệnh

Nổi mề đay là tình trạng da liễu phổ biến mà nhiều người gặp phải, gây ra những mảng đỏ, sưng và ngứa ngáy khó chịu. Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống nếu không được chữa trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng ngừa, điều trị sẽ giúp bạn kiểm soát tình trạng này hiệu quả.

Nổi mề đay là gì?

Nổi mề đay là một phản ứng da, biểu hiện bằng các mảng hoặc nốt sần đỏ, ngứa và có thể sưng, xuất hiện đột ngột trên bề mặt da. Đây là một dạng phản ứng dị ứng, có thể do nhiều nguyên nhân như tiếp xúc với chất gây dị ứng, thời tiết, nhiễm trùng hoặc căng thẳng. Mề đay có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày và thường tự biến mất mà không để lại dấu vết.

Dấu hiệu nhận biết

Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết nổi mề đay:

• Mảng đỏ hoặc sần trên da: Xuất hiện các mảng da đỏ hoặc hồng, có thể có kích thước và hình dạng khác nhau, nổi cao trên bề mặt da.
• Ngứa: Ngứa ngáy là triệu chứng phổ biến nhất của mề đay, có thể gây khó chịu, đặc biệt vào ban đêm.
• Sưng phù: Một số vùng da có thể sưng tấy, đặc biệt là ở môi, mắt, hoặc vùng khác của cơ thể, có thể kèm theo đau hoặc nóng.
• Lan rộng: Các mảng mề đay có thể xuất hiện ở một vùng nhất định nhưng sau đó lan ra nhiều vùng khác trên cơ thể.
• Thay đổi nhanh chóng: Mề đay có thể xuất hiện đột ngột và tự biến mất sau vài giờ hoặc kéo dài đến vài ngày, mảng cũ có thể biến mất nhưng mảng mới lại xuất hiện.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây nổi mề đay có thể do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:

• Dị ứng thực phẩm: Một số loại thực phẩm như hải sản, trứng, sữa, đậu phộng, và các loại hạt có thể gây dị ứng dẫn đến nổi mề đay.
• Dị ứng thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh (penicillin), thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), hoặc aspirin có thể gây ra phản ứng dị ứng.
• Dị ứng với côn trùng: Vết đốt hoặc cắn của côn trùng như ong, muỗi, kiến có thể kích hoạt phản ứng nổi mề đay.
• Dị ứng hóa chất: Tiếp xúc với các hóa chất trong mỹ phẩm, xà phòng, chất tẩy rửa, hoặc các sản phẩm chăm sóc cá nhân có thể gây ra mề đay.
• Thời tiết: Sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ, như lạnh hoặc nóng, hoặc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể gây nổi mề đay.
• Căng thẳng: Tình trạng căng thẳng về tinh thần hoặc cảm xúc có thể kích thích cơ thể phản ứng bằng cách nổi mề đay.
• Nhiễm trùng: Một số nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus (như viêm họng do liên cầu khuẩn, viêm gan, cảm cúm) có thể kích hoạt mề đay.
• Dị ứng phấn hoa hoặc bụi: Tiếp xúc với phấn hoa, lông thú cưng, bụi hoặc nấm mốc cũng có thể gây phản ứng nổi mề đay.
• Rối loạn tự miễn: Một số trường hợp mề đay xuất hiện do hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các mô của chính cơ thể.

Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân chính xác của mề đay có thể không rõ ràng và được gọi là mề đay vô căn.

Nổi mề đay có nguy hiểm không?

Nổi mề đay thường không nguy hiểm và tự khỏi trong vòng 24 giờ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nó có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra:

• Phù mạch: Đây là tình trạng sưng phù ở sâu dưới da, thường ảnh hưởng đến mặt, môi, lưỡi, cổ họng và có thể gây khó thở, thậm chí tắc nghẽn đường thở.
• Sốc phản vệ: Đây là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể gây tụt huyết áp, khó thở, mất ý thức và thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Mề đay mãn tính: Mặc dù mề đay mãn tính (kéo dài trên 6 tuần) không đe dọa tính mạng, nhưng nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, gây ra căng thẳng, lo lắng và mất ngủ. Nếu không điều trị, bệnh có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm.
• Nguy cơ nhiễm trùng da: Nếu gãi ngứa nhiều, da có thể bị tổn thương và nhiễm trùng. Nhiễm trùng da cần được xử lý kịp thời để tránh các biến chứng nặng hơn.

Người bệnh cần đi cấp cứu trong trường hợp sau:

• Khó thở hoặc thở khò khè.
• Sưng môi, lưỡi hoặc mặt.
• Chóng mặt hoặc ngất xỉu.
• Buồn nôn hoặc nôn.
• Đau bụng dữ dội.

Phương pháp chẩn đoán

Chẩn đoán bệnh nổi mề đay thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và có thể bao gồm một số phương pháp kiểm tra để xác định nguyên nhân cụ thể.

Thăm khám lâm sàng:

• Quan sát triệu chứng để nhận biết các nốt sần hoặc mảng đỏ, ngứa và sưng.
• Hỏi về tiền sử bệnh lý bao gồm thời gian xuất hiện, mức độ nghiêm trọng, các yếu tố có thể kích hoạt.

Xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng nhiễm trùng, hệ miễn dịch và các yếu tố dị ứng khác.
• Xét nghiệm dị ứng da nếu bác sĩ nghi ngờ mề đay do dị ứng.
• Sinh thiết da trong trường hợp hiếm gặp, để loại trừ các bệnh lý da khác.

Chẩn đoán phân biệt:

Bác sĩ có thể phải loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự, như viêm da cơ địa, lupus ban đỏ hệ thống, hoặc bệnh lý về da tự miễn khác.

Điều trị bệnh nổi mề đay

Điều trị bệnh nổi mề đay tập trung vào việc giảm triệu chứng, kiểm soát các yếu tố kích hoạt và ngăn ngừa tái phát.  

Sử dụng thuốc:

• Thuốc kháng histamine: Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất để giảm ngứa và ngăn ngừa sự hình thành mề đay. Thuốc kháng histamine thế hệ mới (như cetirizine, loratadine, fexofenadine) ít gây buồn ngủ hơn và được ưu tiên sử dụng.
• Corticosteroid: Trong trường hợp mề đay nặng, bác sĩ có thể kê đơn corticosteroid đường uống (như prednisone) để giảm viêm. Tuy nhiên, thuốc này chỉ dùng trong thời gian ngắn vì có nhiều tác dụng phụ nếu sử dụng lâu dài.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Với các trường hợp mề đay mãn tính và không đáp ứng với thuốc kháng histamine, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc ức chế miễn dịch như cyclosporine, methotrexate, hoặc omalizumab.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Nếu mề đay gây đau và viêm nhẹ, NSAIDs có thể được sử dụng để giảm triệu chứng.

Điều trị tại chỗ:

• Kem dưỡng ẩm và làm dịu da: Sử dụng kem dưỡng ẩm không chứa hóa chất hoặc hương liệu để làm dịu vùng da bị tổn thương, giảm ngứa và khô.
• Kem bôi corticosteroid: Trong trường hợp mề đay nhẹ, bác sĩ có thể chỉ định kem bôi corticosteroid giúp giảm ngứa và viêm.

Điều trị tại nhà

• Lá khế: Rửa sạch lá khế tươi, sao vàng và chà nhẹ nhàng lên vùng da bị mề đay khi lá còn ấm.  
• Lá kinh giới: Rửa sạch lá kinh giới, đun nước tắm hoặc xông hơi giúp giảm ngứa và làm sạch da.
• Nha đam: Cắt một lá nha đam, lấy phần gel bôi trực tiếp lên vùng da bị mề đay. Để gel trên da trong 15-20 phút và rửa sạch với nước ấm.
• Lá tía tô: Rửa sạch lá tía tô, giã nhuyễn và đắp trực tiếp lên vùng da bị tổn thương. Bạn cũng có thể đun nước lá tía tô để uống hoặc tắm.
• Chườm lạnh: Lấy một túi chườm lạnh hoặc khăn bọc đá chườm lên vùng da bị mề đay trong khoảng 10-15 phút.

Liệu pháp ánh sáng:

Trong một số trường hợp mề đay mãn tính, liệu pháp ánh sáng (sử dụng tia UVB) có thể giúp giảm triệu chứng bằng cách làm giảm phản ứng viêm và giảm số lượng mảng mề đay.

Điều trị sốc phản vệ (trường hợp khẩn cấp):

Nếu mề đay kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, sưng phù cổ họng hoặc môi (phù mạch), người bệnh có thể bị sốc phản vệ. Trong trường hợp này, cần tiêm epinephrine (adrenaline) và đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Phòng ngừa nổi mề đay

Để phòng tránh tình trạng nổi mề đay, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Tránh tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng (thực phẩm, thuốc, phấn hoa, bụi, lông thú).
• Tắm rửa sạch sẽ sau khi tiếp xúc với bụi bẩn, hóa chất hoặc phấn hoa để loại bỏ các tác nhân gây dị ứng khỏi da.
• Giữ nhà cửa sạch sẽ, thường xuyên hút bụi, giặt chăn ga để loại bỏ bụi bẩn và lông thú nuôi có thể gây dị ứng.
• Chọn sản phẩm chăm sóc da, xà phòng, và mỹ phẩm có thành phần dịu nhẹ, không chứa hương liệu hoặc hóa chất gây kích ứng.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất mạnh, chẳng hạn như chất tẩy rửa hoặc các sản phẩm hóa chất công nghiệp mà không có bảo hộ đầy đủ.
• Thực hiện các bài tập thư giãn, yoga, hoặc thiền để giảm căng thẳng, vì căng thẳng có thể là yếu tố kích hoạt mề đay.
• Ngủ đủ giấc và duy trì lối sống lành mạnh để cơ thể luôn trong trạng thái cân bằng.
• Điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột.
• Uống đủ nước hàng ngày giúp thải độc và làm mát cơ thể, ngăn ngừa tình trạng mất nước hoặc khô da gây ngứa.
• Ăn uống lành mạnh, bổ sung rau xanh, trái cây giàu vitamin và chất chống oxy hóa.
• Tránh rượu, bia và các đồ uống có cồn, vì cồn có thể làm giãn mạch máu và tăng nguy cơ phát triển mề đay.

Nổi mề đay tuy là tình trạng da liễu thường gặp, nhưng với sự chăm sóc và điều trị đúng cách, người bệnh có thể kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và nguyên nhân gây mề đay sẽ giúp bạn điều trị kịp thời và cải thiện chất lượng cuộc sống. Đừng quên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu mề đay kéo dài hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng để đảm bảo sức khỏe làn da của bạn luôn được bảo vệ.