Mãn Kinh Là Gì? Triệu Chứng Và Cách Khắc Phục Hiệu Quả

Mãn kinh là thời điểm đánh dấu sự chấm dứt khả năng sinh sản và sự giảm sút sản xuất hormone estrogen và progesterone trong cơ thể. Mặc dù là một phần bình thường của quá trình lão hóa, mãn kinh có thể mang lại nhiều triệu chứng khó chịu như nóng bừng, thay đổi tâm trạng và khô âm đạo. Việc hiểu rõ về mãn kinh cùng các phương pháp quản lý triệu chứng là rất quan trọng để giúp phụ nữ vượt qua giai đoạn này một cách dễ dàng và duy trì chất lượng cuộc sống tốt.

Mãn kinh là gì?

Mãn kinh là giai đoạn cuối cùng trong chu kỳ sinh sản của phụ nữ, đánh dấu sự chấm dứt hoàn toàn khả năng sinh sản. Thời điểm này thường xảy ra trong khoảng tuổi từ 45 đến 55, trung bình là khoảng 51 tuổi. Mãn kinh là một quá trình tự nhiên, không phải là một bệnh lý và nó diễn ra khi buồng trứng ngừng sản xuất hormone estrogen, progesterone, dẫn đến việc không còn kinh nguyệt.

Các giai đoạn của thời kỳ mãn kinh

Thời kỳ mãn kinh không phải là một sự kiện diễn ra đột ngột mà là một quá trình chuyển tiếp dần dần, thường kéo dài vài năm và được chia thành ba giai đoạn chính như sau:

• Thời kỳ tiền mãn kinh: Là giai đoạn trước khi mãn kinh, có thể bắt đầu từ vài năm trước khi kinh nguyệt hoàn toàn ngừng lại. Trong giai đoạn này, phụ nữ có thể trải qua các triệu chứng như kinh nguyệt không đều, nóng bừng, đổ mồ hôi ban đêm và thay đổi tâm trạng.
• Mãn kinh: Được xác định khi một phụ nữ không có kinh nguyệt trong vòng 12 tháng liên tiếp. Trong giai đoạn này, các triệu chứng của thời kỳ tiền mãn kinh có thể tiếp tục.
• Thời kỳ hậu mãn kinh: Là giai đoạn sau mãn kinh, khi phụ nữ đã không có kinh nguyệt trong 12 tháng. Các triệu chứng của mãn kinh có thể giảm dần trong thời gian này. Tuy nhiên phụ nữ vẫn có thể gặp phải các vấn đề sức khỏe liên quan đến thiếu hụt estrogen như loãng xương và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Triệu chứng của mãn kinh

Một số triệu chứng phổ biến mà phụ nữ thường gặp phải trong thời kỳ mãn kinh gồm có:

• Kinh nguyệt không đều: Trong giai đoạn tiền mãn kinh, chu kỳ kinh nguyệt có thể trở nên không đều, kéo dài hoặc ngắn hơn bình thường. Một số phụ nữ có thể trải qua kinh nguyệt ít hơn, trong khi người khác có thể thấy kinh nguyệt dày đặc và kéo dài.
• Cảm giác nóng bừng: Nóng bừng (hot flashes) là triệu chứng phổ biến nhất trong thời kỳ mãn kinh. Phụ nữ có thể cảm thấy một cơn nóng đột ngột ở mặt, cổ hoặc toàn thân, thường kèm theo ra mồ hôi và cảm giác ấm áp.
• Đổ mồ hôi ban đêm: Tình trạng này có thể làm gián đoạn giấc ngủ và gây khó chịu. Phụ nữ thường thức dậy vào giữa đêm vì cảm giác nóng và đổ mồ hôi.
• Khó ngủ (mất ngủ): Thay đổi hormone và cơn nóng bừng có thể dẫn đến khó ngủ. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn gây ra mệt mỏi và khó tập trung trong suốt cả ngày.
• Thay đổi tâm trạng: Phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh có thể trải qua sự thay đổi tâm trạng, cảm thấy lo âu, trầm cảm hoặc cáu kỉnh hơn. Những thay đổi này có thể do sự biến động hormone gây ra.
• Khô âm đạo: Giảm mức độ estrogen có thể dẫn đến tình trạng khô âm đạo, gây khó chịu và đau trong quan hệ tình dục. Điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và cảm giác thoải mái trong các mối quan hệ tình cảm.
• Giảm ham muốn tình dục: Mức độ estrogen giảm cũng có thể ảnh hưởng đến ham muốn tình dục của phụ nữ, dẫn đến giảm hứng thú trong đời sống tình dục.
• Tăng cân: Nhiều phụ nữ nhận thấy sự thay đổi về cân nặng trong thời kỳ mãn kinh, đặc biệt là tăng cân ở vùng bụng. Điều này có thể liên quan đến sự thay đổi hormone và lối sống ít vận động.
• Giảm mật độ xương: Thiếu hụt estrogen có thể dẫn đến loãng xương, tăng nguy cơ gãy xương và giảm mật độ xương.
• Vấn đề về trí nhớ và tập trung: Một số phụ nữ có thể gặp khó khăn trong việc tập trung, ghi nhớ thông tin hoặc cảm thấy “sương mù” trong tâm trí, mặc dù triệu chứng này thường tạm thời.

Nguyên nhân gây mãn kinh

Mặc dù đây là quá trình diễn ra tự nhiên nhưng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thời điểm và cách mà mãn kinh xảy ra như:

• Tuổi tác: Phần lớn phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh trong độ tuổi từ 45 đến 55.
• Tiền sử gia đình: Trong trường hợp mẹ hoặc chị em gái của bạn mãn kinh sớm, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
• Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng: Việc phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng sẽ dẫn đến mãn kinh ngay lập tức.
• Hóa trị và xạ trị: Các phương pháp điều trị ung thư này có thể làm tổn thương buồng trứng và gây mãn kinh sớm.
• Hút thuốc lá: Phụ nữ hút thuốc có xu hướng mãn kinh sớm hơn so với người không hút thuốc.
• Bệnh tự miễn: Một số bệnh tự miễn như bệnh tuyến giáp Hashimoto có thể ảnh hưởng đến buồng trứng và gây mãn kinh sớm.
• Rối loạn di truyền: Một số rối loạn di truyền hiếm gặp cũng có thể gây mãn kinh sớm.
• Lối sống: Chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu tập thể dục và stress cũng có thể góp phần vào mãn kinh sớm.
• Chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp: Phụ nữ có BMI thấp có thể mãn kinh sớm.
• Không sinh con: Phụ nữ chưa từng sinh con có nguy cơ mãn kinh sớm hơn.
• Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc điều trị động kinh, có thể ảnh hưởng đến chức năng buồng trứng.

Mãn kinh khi nào cần gặp bác sĩ?

Dưới đây là những dấu hiệu và tình huống mà bạn nên thăm khám bác sĩ khi trải qua thời kỳ mãn kinh:

• Gặp phải các triệu chứng như nóng bừng, đổ mồ hôi ban đêm hoặc cứng khớp mà không thể kiểm soát hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày, hãy gặp bác sĩ. Họ có thể tư vấn các phương pháp điều trị hoặc thuốc giúp giảm triệu chứng.
• Kinh nguyệt không đều trong thời gian dài và không rõ nguyên nhân, cần thăm khám bác sĩ. Đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe khác như rối loạn nội tiết hoặc u xơ tử cung.
• Khô âm đạo khiến bạn cảm thấy khó chịu hoặc gây đau trong quan hệ tình dục, hãy thảo luận với bác sĩ. Họ có thể cung cấp các biện pháp hỗ trợ như kem bôi trơn hoặc hormone liệu pháp để cải thiện tình hình.
• Cảm thấy lo âu, trầm cảm, hoặc có sự thay đổi rõ rệt về tâm trạng, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ. Các vấn đề tâm lý có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và cần được điều trị đúng cách.

• Giảm cân hoặc tăng cân không rõ nguyên nhân trong giai đoạn mãn kinh, hãy thăm khám bác sĩ để kiểm tra các vấn đề liên quan đến hormone hoặc các bệnh lý khác.
• Đau ngực, khó thở hoặc có dấu hiệu của các vấn đề về tim mạch, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Phụ nữ mãn kinh có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch do sự giảm estrogen.
• Có triệu chứng như gãy xương dễ dàng hoặc đau lưng kéo dài, hãy thăm khám bác sĩ để kiểm tra tình trạng loãng xương. Mãn kinh làm tăng nguy cơ loãng xương và việc phát hiện sớm có thể giúp bạn kiểm soát tình trạng này.
• Có bất kỳ triệu chứng nào khác mà bạn cảm thấy lo lắng hoặc không chắc chắn về nguyên nhân, hãy đến gặp bác sĩ. Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ và thảo luận về bất kỳ vấn đề nào là quan trọng để đảm bảo sức khỏe tổng thể.

Cách chẩn đoán phụ nữ bị mãn kinh

Chẩn đoán mãn kinh thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh của phụ nữ, không cần phải thực hiện nhiều xét nghiệm phức tạp. Tuy nhiên, bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp để xác nhận tình trạng mãn kinh và loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự. Dưới đây là các bước chính trong quá trình chẩn đoán mãn kinh:

• Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về chu kỳ kinh nguyệt của bạn, bao gồm tần suất và tính đều đặn của kinh nguyệt trong thời gian gần đây. Họ cũng sẽ hỏi về các triệu chứng liên quan đến mãn kinh như nóng bừng, đổ mồ hôi ban đêm, khó ngủ, thay đổi tâm trạng và khô âm đạo.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe tổng quát, bao gồm kiểm tra cân nặng, chiều cao và các dấu hiệu khác liên quan đến sức khỏe sinh sản. Bệnh nhân  cũng có thể được kiểm tra các dấu hiệu lão hóa như tình trạng da và sức khỏe xương.
• Xét nghiệm hormone: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hormone như estrogen và progesterone. Mặc dù không cần thiết cho tất cả phụ nữ, xét nghiệm hormone có thể giúp xác định mức độ hormone và xác nhận quá trình mãn kinh.
• Xét nghiệm FSH: Nồng độ hormone kích thích nang trứng (FSH) cao có thể chỉ ra rằng buồng trứng đang ngừng sản xuất hormone estrogen, từ đó giúp chẩn đoán mãn kinh.
• Siêu âm hoặc xét nghiệm hình ảnh: Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có các vấn đề khác (như u xơ tử cung, polyp hoặc các vấn đề khác về tử cung). Bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện siêu âm vùng chậu hoặc các xét nghiệm hình ảnh khác để kiểm tra tình trạng sức khỏe sinh sản.
• Ghi chép triệu chứng: Bác sĩ sẽ khuyên bạn ghi chép lại các triệu chứng mà bạn trải qua trong thời gian dài để theo dõi sự thay đổi và xác định mối liên hệ với chu kỳ kinh nguyệt của bạn. Việc ghi chép các triệu chứng sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.

Phụ nữ bị mãn kinh có cần can thiệp gì không?

Mãn kinh là một giai đoạn tự nhiên trong cuộc sống của phụ nữ, nhưng quá trình này thường đi kèm với nhiều triệu chứng khó chịu. Việc can thiệp có thể cần thiết để giúp phụ nữ vượt qua giai đoạn này một cách thoải mái và khỏe mạnh hơn. Dưới đây là một số phương pháp can thiệp có thể hữu ích cho phụ nữ bị mãn kinh:

Thay đổi lối sống

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu omega-3 (như cá hồi, hạt chia) và ngũ cốc nguyên hạt. Chị em phụ nữ cũng cần hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp duy trì cân nặng, cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường sức mạnh cơ bắp, giảm triệu chứng mãn kinh như nóng bừng và khó ngủ. Các hoạt động như đi bộ, bơi lội, yoga và pilates là những lựa chọn tốt.
• Giảm stress: Thực hành các kỹ thuật giảm stress như thiền, yoga hoặc tập thở có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm lo âu.

Liệu pháp hormone (HRT)

Liệu pháp hormone có thể giúp giảm triệu chứng mãn kinh như nóng bừng, ra mồ hôi ban đêm và khô âm đạo. HRT bổ sung estrogen và progesterone, giúp cân bằng hormone trong cơ thể. Tuy nhiên, liệu pháp này không phải là lựa chọn cho tất cả phụ nữ và việc thảo luận với bác sĩ về lợi ích và rủi ro là rất quan trọng.

Sử dụng thuốc không hormone

Các loại thuốc không hormone như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc giảm đau có thể giúp quản lý triệu chứng như lo âu, trầm cảm hoặc đau nhức. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc phù hợp tùy theo triệu chứng mà bạn gặp phải.

Biện pháp hỗ trợ

Sử dụng các sản phẩm hỗ trợ như gel hoặc kem bôi trơn âm đạo có thể giúp cải thiện tình trạng khô âm đạo và tăng cường sự thoải mái trong quan hệ tình dục.

Ngoài ra bạn có thể sử dụng thêm một số thảo dược bổ sung như đậu nành (isoflavones), vitamin E và omega-3. Bởi những thảo dược này cũng được cho là có tác dụng hỗ trợ giảm triệu chứng mãn kinh nhưng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Thăm khám bác sĩ định kỳ

Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ rất quan trọng trong thời kỳ mãn kinh. Bác sĩ có thể theo dõi sức khỏe tổng thể, kiểm tra mật độ xương để phòng ngừa loãng xương và đề xuất các biện pháp điều trị phù hợp nếu cần thiết.

Cách phòng ngừa rối loạn sau khi mãn kinh

Sau khi mãn kinh, nhiều phụ nữ có thể trải qua các rối loạn liên quan đến sự thay đổi hormone, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Để giảm thiểu những rối loạn này, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa hợp lý là rất quan trọng. Theo đó, bạn cần:

• Chế độ ăn uống cân bằng: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và các thực phẩm giàu omega-3 (như cá, hạt chia) vào chế độ ăn. Phụ nữ cần tránh dung nạp thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và chất béo bão hòa.
• Uống đủ nước: Nước rất quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện tình trạng da.
• Tập thể dục: Tham gia các hoạt động thể chất như đi bộ, bơi lội, yoga hoặc tập gym ít nhất 150 phút mỗi tuần. Tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, duy trì trọng lượng cơ thể, giảm triệu chứng trầm cảm và lo âu.
• Tăng cường sức mạnh cơ bắp: Các bài tập kháng lực giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp và bảo vệ xương, giảm nguy cơ loãng xương.
• Thực hành mindfulness: Thiền, yoga và các kỹ thuật thư giãn có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tinh thần. Việc kiểm soát stress giúp giảm nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý và thể chất.
• Tham gia hoạt động xã hội: Duy trì các mối quan hệ xã hội tích cực, tham gia vào các hoạt động cộng đồng hoặc sở thích giúp cải thiện tâm trạng và giảm cảm giác cô đơn.
• Thăm khám bác sĩ: Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe như loãng xương, bệnh tim mạch hoặc các rối loạn khác liên quan đến mãn kinh.
• Kiểm tra mật độ xương: Xét nghiệm mật độ xương có thể giúp đánh giá nguy cơ loãng xương và cho phép bác sĩ có biện pháp phòng ngừa kịp thời.
• Vitamin D và canxi: Bổ sung đủ vitamin D và canxi giúp bảo vệ xương và ngăn ngừa loãng xương. Các thực phẩm như sữa, sản phẩm từ sữa, rau xanh và cá hồi là nguồn cung cấp tốt cho hai dưỡng chất này.

• Vitamin B và omega-3: Các vitamin B, đặc biệt là B6 và B12, cùng với omega-3 có thể hỗ trợ sức khỏe não bộ và tâm trạng.
• Sử dụng liệu pháp hormone (nếu cần): Liệu pháp hormone có thể giúp giảm các triệu chứng mãn kinh như nóng bừng và khô âm đạo, đồng thời bảo vệ sức khỏe xương. Tuy nhiên, việc này cần tham khảo ý kiến bác sĩ để cân nhắc lợi ích và rủi ro.
• Chăm sóc sức khỏe tâm thần: Nếu bạn gặp các vấn đề về tâm lý như trầm cảm, lo âu hay stress kéo dài, hãy tìm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ. Họ có thể cung cấp các phương pháp điều trị phù hợp như liệu pháp tâm lý hoặc thuốc nếu cần.

Mãn kinh là một giai đoạn tự nhiên trong cuộc sống của phụ nữ, nhưng các triệu chứng đi kèm có thể gây ra nhiều khó khăn. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng khó chịu hoặc có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến sức khỏe trong thời kỳ mãn kinh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Việc chăm sóc sức khỏe đúng cách sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe tốt và cải thiện chất lượng cuộc sống trong giai đoạn mãn kinh.