Dị Ứng Là Gì? Nguyên Nhân, Biến Chứng Và Phương Pháp Trị Bệnh

Dị ứng là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến cuộc sống của nhiều người. Các triệu chứng của dị ứng có thể nhẹ nhưng cũng có thể trở nên nghiêm trọng và nguy hiểm nếu không được xử lý đúng cách. Vậy, nguyên nhân gây dị ứng là gì và làm thế nào để điều trị hiệu quả? Bạn sẽ có câu trả lời chi tiết nhất qua bài viết này.

Dị ứng là gì? Có nguy hiểm không?

Dị ứng là hiện tượng hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các yếu tố vô hại từ môi trường. Hệ miễn dịch có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi những mầm bệnh nguy hiểm. Tuy nhiên, khi có sai sót xảy ra, hệ miễn dịch có thể nhận nhầm một chất không gây hại là tác nhân nguy hiểm và sản sinh ra kháng thể Immunoglobulin E (IgE) để tấn công. Sự gia tăng quá mức kháng thể này kích thích tế bào mast, dẫn đến các phản ứng dị ứng.

Dị ứng gây ra nhiều triệu chứng gây phiền toái, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt thường ngày. Trong một số trường hợp nặng, dị ứng có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như sốc phản vệ, phù mạch hoặc nhiễm trùng da, đe dọa sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Nguyên nhân gây dị ứng

Nguyên nhân gây dị ứng có thể xuất phát từ nhiều yếu tố tác động, điển hình nhất có thể kể tới như sau:

• Các chất kích ứng như phấn hoa, lông thú, nấm mốc, mạt bụi.
• Thực phẩm như đậu phộng, lúa mì, đậu nành, hải sản, trứng và sữa.
• Điều kiện thời tiết, đặc biệt là khi lạnh, khô hoặc nóng.
• Các vật liệu như len và sợi vải tổng hợp.
• Vết côn trùng đốt, như ong hoặc bọ chét.
• Sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ hoặc chu kỳ kinh nguyệt.
• Dị ứng có thể xuất phát từ tình trạng căng thẳng, mệt mỏi cũng như lo âu.

Ngoài ra, dị ứng có thể liên quan đến yếu tố di truyền. Nếu bố hoặc mẹ mắc các bệnh dị ứng như viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng, hay hen suyễn, con cái có nguy cơ cao phát triển các triệu chứng dị ứng tương tự.

Triệu chứng bệnh dị ứng

Triệu chứng của bệnh dị ứng rất đa dạng, tùy thuộc vào loại dị ứng và cơ địa của từng người, dưới đây là một số biểu hiện phổ biến:

• Phát ban và nổi mề đay: Da có thể xuất hiện các nốt đỏ, sưng hoặc nổi mẩn, gây ngứa ngáy khó chịu.
• Hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi: Dị ứng thời tiết, phấn hoa hoặc bụi mạt thường gây ra tình trạng hắt hơi liên tục, nghẹt mũi, chảy nước mũi và ngứa mũi.
• Ngứa mắt, chảy nước mắt: Các dị ứng liên quan đến môi trường như phấn hoa, lông động vật có thể khiến mắt ngứa, đỏ, chảy nước và thậm chí bị sưng.
• Khó thở, thở khò khè: Dị ứng nghiêm trọng có thể gây khó thở, thở khò khè, thậm chí là các cơn hen suyễn.
• Sưng môi, mặt hoặc lưỡi: Đây là dấu hiệu của phù mạch, một dạng dị ứng nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng nếu gây sưng đường thở.
• Đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn: Thường gặp trong dị ứng thực phẩm, gây rối loạn tiêu hóa, đau bụng, tiêu chảy hoặc nôn mửa.
• Sốc phản vệ: Đây là phản ứng dị ứng nặng, gây tụt huyết áp, khó thở, chóng mặt, có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Đối tượng có nguy cơ cao bị dị ứng?

Ai cũng có thể bị dị ứng, nhưng một số nhóm người có nguy cơ mắc cao hơn, bao gồm:

• Gia đình có tiền sử dị ứng hoặc hen suyễn: Nếu cha mẹ mắc các bệnh này, con cái có nguy cơ cao bị dị ứng do yếu tố di truyền.
• Người mắc viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn: Những người có tiền sử mắc các bệnh này thường dễ bị tái phát hoặc phát triển các loại dị ứng khác.
• Trẻ em: Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên dễ mắc các bệnh dị ứng hơn người lớn. Tuy nhiên, các triệu chứng có xu hướng giảm khi trẻ lớn lên.
• Người có sức đề kháng kém: Hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể dễ phản ứng quá mức với các chất gây kích ứng từ môi trường.

Biến chứng của dị ứng

Dị ứng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời, bao gồm:

• Sốc phản vệ: Đây là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể gây tụt huyết áp đột ngột, khó thở, tim đập nhanh và có thể đe dọa tính mạng.
• Phù mạch: Phản ứng dị ứng nghiêm trọng này gây sưng mô dưới da, thường xuất hiện ở môi, mặt, cổ họng hoặc mắt, có thể cản trở hô hấp và gây nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời.
• Bội nhiễm da: Dị ứng da kéo dài, đặc biệt là khi ngứa ngáy và gãi, có thể dẫn đến nhiễm trùng da. Vi khuẩn có thể xâm nhập qua các vết thương hở, gây nhiễm trùng và viêm loét da.
• Hen suyễn: Dị ứng hô hấp có thể dẫn đến hen suyễn hoặc làm tình trạng hen suyễn nặng hơn, gây khó thở, thở khò khè.
• Viêm mũi dị ứng mãn tính: Dị ứng kéo dài có thể dẫn đến viêm mũi dị ứng mãn tính, gây khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán dị ứng

Khi đến khám, bác sĩ sẽ thực hiện một loạt các bước để xác định bạn có bị dị ứng hay không, bao gồm:

• Hỏi về triệu chứng và tiền sử: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về các triệu chứng mà bạn gặp phải và thời gian chúng xuất hiện. Nếu nghi ngờ dị ứng thực phẩm, bạn có thể được yêu cầu ghi lại những món ăn bạn sử dụng trong ngày.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể chất để tìm kiếm các dấu hiệu của dị ứng.
• Ghi lại các yếu tố kích hoạt: Bạn có thể được yêu cầu theo dõi và ghi lại các yếu tố có khả năng gây dị ứng để hỗ trợ chẩn đoán.

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một trong các phương pháp xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm da: Phương pháp phổ biến để xác định dị ứng, gồm ba dạng là: xét nghiệm lẫy da, tiêm ngừa và xét nghiệm bôi da.
• Xét nghiệm máu: Đo lường nồng độ kháng thể Immunoglobulin E (IgE) có liên quan đến các chất gây dị ứng và thực hiện xét nghiệm đếm tế bào bạch cầu ái toan trong tổng số tế bào máu (CBC).

Nếu các triệu chứng không phải do dị ứng gây ra, bác sĩ sẽ đề nghị các xét nghiệm bổ sung để loại trừ những nguyên nhân khác nhằm đưa ra chẩn đoán chính xác.

Phương pháp điều trị dị ứng

Một trong những cách hiệu quả để điều trị và ngăn ngừa dị ứng là tránh tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh và có thể áp dụng các phương pháp điều trị sau:

Sử dụng thuốc Tây y

Các loại thuốc thường được dùng để điều trị dị ứng bao gồm:

• Thuốc kháng histamine: Thuốc giúp ngăn chặn tế bào mast giải phóng histamine, từ đó giảm các triệu chứng như ngứa ngáy. Thuốc kháng histamine có hai thế hệ, trong đó thế hệ H1 có thể mua mà không cần kê toa nhưng có thể gây buồn ngủ.
• Thuốc corticoid: Loại thuốc kháng viêm này được sử dụng để giảm viêm và điều trị dị ứng. Corticoid có thể được sử dụng dưới nhiều hình thức như:
  • Thuốc xịt mũi
  • Thuốc nhỏ mắt
  • Thuốc mỡ hoặc kem bôi da
  • Dạng uống hoặc tiêm (chỉ áp dụng trong các trường hợp dị ứng nghiêm trọng)
• Thuốc chống nghẹt mũi: Loại thuốc này giúp giảm tình trạng tắc nghẽn mũi, tuy nhiên nên dùng trong thời gian ngắn để tránh tác dụng phụ.

Các loại thuốc khác có thể bao gồm: Cetirizine (Zyrtec), Loratadine (Claritin), Natri cromolyn (Gastrocrom), Thuốc kháng leukotriene (Singulair, Zyflo).

Những loại thuốc này đều giúp kiểm soát triệu chứng dị ứng và hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch là phương pháp hiệu quả được áp dụng cho những trường hợp dị ứng nghiêm trọng. Bằng cách tiêm các chất gây dị ứng với liều lượng nhỏ, phương pháp này giúp cơ thể dần thích nghi, làm giảm phản ứng quá mức với dị nguyên và kiểm soát bệnh lâu dài, hạn chế nguy cơ tái phát.

Liều lượng tiêm được điều chỉnh theo từng lần, với liều sau thường cao hơn liều trước. Tuy nhiên, lượng thuốc tiêm sẽ được điều chỉnh phù hợp cho từng người dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm tình trạng sức khỏe, cơ địa và mức độ dị ứng.

Liệu pháp miễn dịch dưới lưỡi (SLIT)

Đây là một phương pháp điều trị dị ứng không yêu cầu tiêm thuốc, giúp giảm rủi ro so với phương pháp tiêm truyền thống. Người bệnh sẽ ngậm một viên thuốc chứa chất gây dị ứng với liều lượng được kiểm soát dưới lưỡi. Quá trình này giúp cơ thể dần tăng khả năng chịu đựng với dị nguyên, từ đó làm giảm các triệu chứng dị ứng.

Trong trường hợp dị ứng nghiêm trọng dẫn đến sốc phản vệ, epinephrine là giải pháp hiệu quả. Sau khi sử dụng epinephrine, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến bệnh viện để được chăm sóc kịp thời, nhằm tránh những nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng.

Qua bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu chi tiết về dị ứng, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến các phương pháp điều trị hiệu quả như liệu pháp miễn dịch và sử dụng thuốc. Điều quan trọng là nhận biết sớm và điều trị đúng cách để tránh các biến chứng nguy hiểm. Hy vọng rằng bài viết này giúp bạn hiểu rõ hơn về dị ứng, nguyên nhân và cách điều trị chi tiết.