Đau Dạ Dày: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Chữa Hiệu Quả

Đau dạ dày gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan, xem nhẹ những cơn đau âm ỉ, khó chịu này. Bài viết sau đây sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về tình trạng này, từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp chẩn đoán và điều trị, giúp bạn đọc có biện pháp chăm sóc sức khỏe phù hợp.

Đau dạ dày là gì? Vị trí đau thường gặp

Đau dạ dày là hiện tượng niêm mạc dạ dày bị tổn thương hoặc dạ dày rối loạn trong chức năng vận động kèm theo tăng tiết acid dịch vị. Điều này gây cảm giác đau âm ỉ, nóng rát tại vùng thượng vị. Cảm giác khó chịu này thường chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cơn đau kéo dài cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Khi bị đau dạ dày, người bệnh sẽ cảm nhận được cơn đau tại các vị trí như:

• Đau vùng thượng vị: Đây là vị trí đau phổ biến nhất, tức là khu vực nằm ngay dưới xương ức, giữa bụng trên. Cơn đau có thể lan ra sau lưng, ngực, gây đau tức ngực.
• Đau vùng hạ sườn trái: Thường gặp trong trường hợp loét dạ dày góc bờ cong lớn.
• Đau quanh rốn: Cơn đau có thể xuất hiện quanh rốn và lan rộng ra xung quanh, thường kèm theo cảm giác đầy bụng, buồn nôn, ợ chua.
• Đau bụng lan tỏa: Trong một số trường hợp, cơn đau có thể lan tỏa khắp vùng bụng, gây khó khăn trong việc xác định vị trí đau chính xác.

Nguyên nhân gây bệnh

Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến dẫn đến bệnh đau dạ dày:

Nguyên nhân sinh lý:

• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây viêm loét dạ dày – tá tràng. Vi khuẩn này tấn công niêm mạc dạ dày, gây ra các vết loét và viêm.
• Do thuốc giảm đau và kháng viêm: Các loại thuốc như ibuprofen, aspirin và NSAIDs khi dùng lâu dài có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm loét và đau.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Việc ăn quá nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ, thực phẩm chứa nhiều axit, tiêu thụ rượu, bia, cà phê và nước có ga kích thích dạ dày tiết axit nhiều gây tổn thương niêm mạc bao tử.
• Căng thẳng, stress: Tâm lý căng thẳng kéo dài có thể làm tăng tiết axit trong dạ dày, gây ra hiện tượng viêm loét đau đớn.
• Hút thuốc lá: Nicotin trong thuốc lá kích thích tiết axit dạ dày và làm yếu lớp bảo vệ niêm mạc, làm tăng nguy bị đau dạ dày.
• Sinh hoạt không lành mạnh: Thói quen ăn không đúng giờ, ăn khuya hoặc ăn quá nhanh gây rối loạn tiêu hóa và đau dạ dày.

Nguyên nhân bệnh lý:

• Viêm loét dạ dày: Vết loét trên niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng gây ra đau, có thể dẫn đến xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày.
• Viêm dạ dày cấp: Bệnh nhân bị viêm dạ dày cấp gây đau, buồn nôn, nôn, nhưng trường hợp này có thể tự khỏi sau vài ngày.
• Trào ngược dạ dày thực quản: Do axit dạ dày trào ngược lên thực quản sẽ gây đau nhức và nóng rát sau xương ức, đặc biệt sau ăn hoặc khi nằm.
• Hội chứng ruột kích thích: Rối loạn chức năng đường tiêu hóa gây ra các triệu chứng như đau vùng dạ dày, đầy hơi, tiêu chảy, táo bón,…

Triệu chứng đau dạ dày

Triệu chứng đau dạ dày rất đa dạng và có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra.

Các triệu chứng thường gặp:

• Đau vùng thượng vị: Cơn đau âm ỉ, nóng rát hoặc đau quặn thắt. Vị trí đau thường ở vùng bụng trên, giữa ngực và rốn.
• Đầy bụng, khó tiêu: Cảm giác bụng căng, nặng nề sau khi ăn, dẫn đến khó chịu và khó tiêu.
• Ợ hơi, ợ chua: Axit dạ dày trào ngược lên thực quản gây ra ợ hơi, ợ chua hoặc có vị chua trong miệng, đặc biệt là sau khi ăn hoặc nằm xuống.
• Buồn nôn và nôn: Cảm giác buồn nôn và nôn có thể xảy ra do dạ dày bị kích thích.
• Rối loạn tiêu hóa: Đau dạ dày có thể kèm theo các triệu chứng rối loạn tiêu hóa khác như tiêu chảy, táo bón.

Các triệu chứng ít gặp hơn:

• Chán ăn: Đau dạ dày thường dẫn đến mất cảm giác thèm ăn hoặc chán ăn.
• Sụt cân: Nếu kéo dài, bệnh nhân có thể bị giảm cân do chán ăn và khó tiêu.
• Phân đen hoặc có máu: Đây là dấu hiệu nghiêm trọng có thể chỉ ra viêm loét hoặc chảy máu dạ dày, cần được xử lý ngay.

Bị đau dạ dày nguy hiểm không? Biến chứng tiềm ẩn

Bác sĩ cho biết, mức độ nguy hiểm của đau dạ dày phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ tổn thương dạ dày. Trong một số trường hợp, đau dạ dày không quá nguy hiểm và có thể do căng thẳng, chế độ ăn uống không hợp lý hoặc nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori.

Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời, đau dạ dày có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Loét dạ dày tá tràng: Đau dạ dày kéo dài có thể dẫn đến loét, gây tổn thương niêm mạc dạ dày và tá tràng, gây đau đớn và thậm chí xuất huyết dạ dày.
• Xuất huyết dạ dày: Đây là một biến chứng nghiêm trọng khi vết loét ăn sâu vào mạch máu, dẫn đến chảy máu trong dạ dày. Mất máu cấp tính có thể dẫn đến sốc, thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Thủng dạ dày: Thủng dạ dày xảy ra khi vết loét ăn sâu vào thành dạ dày, tạo thành lỗ thủng, khiến dịch dạ dày tràn vào ổ bụng, gây viêm phúc mạc, nhiễm trùng huyết, đe dọa tính mạng.
• Ung thư dạ dày: Một số trường hợp viêm loét dạ dày mãn tính có thể làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày nếu không được theo dõi và điều trị cẩn thận.

Chẩn đoán đau dạ dày

Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây đau dạ dày, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm:

Khám lâm sàng:

• Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng bạn gặp phải (vị trí đau, tính chất đau, thời gian xuất hiện đau, các triệu chứng kèm theo,…), ăn uống, các sinh hoạt hằng ngày,…
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ khám bụng để đánh giá tình trạng dạ dày, kiểm tra các dấu hiệu bất thường khác.

Khám cận lâm sàng:

• Nội soi dạ dày tá tràng: Một ống nội soi mỏng có gắn camera sẽ được đưa qua miệng hoặc mũi để quan sát niêm mạc dạ dày và tá tràng. Bác sĩ có thể phát hiện các vết loét, viêm nhiễm hoặc khối u.
• Xét nghiệm máu: Phát hiện vi khuẩn Helicobacter pylori và đánh giá mức độ viêm nhiễm hoặc thiếu máu do xuất huyết tiêu hóa.
• Xét nghiệm hơi thở: Bệnh nhân uống một dung dịch chứa ure và sau đó thổi vào một thiết bị để đo lượng khí CO2 trong hơi thở, từ đó xác định vi khuẩn Helicobacter pylori có hoạt động hay không.
• Xét nghiệm phân: Xét nghiệm này giúp phát hiện xuất huyết trong đường tiêu hóa mà không thể quan sát bằng mắt thường, thường là dấu hiệu của loét hoặc ung thư dạ dày.
• Chụp X-quang: Bệnh nhân uống chất cản quang (barium) trước khi chụp X-quang để làm rõ hình ảnh của dạ dày và đường tiêu hóa trên. Phương pháp này giúp phát hiện các bất thường như loét, hẹp hoặc thủng dạ dày.
• Chụp CT: CT scan cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc của dạ dày, giúp phát hiện các tổn thương hoặc khối u không nhìn thấy qua X-quang thông thường.
• Siêu âm bụng: Phương pháp siêu âm giúp bác sĩ quan sát các cấu trúc bên trong bụng để phát hiện các bất thường ở dạ dày, gan, mật và các cơ quan lân cận.

Khi nào cần khám bác sĩ?

Một số dấu hiệu cảnh báo cho thấy bạn nên đi khám ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Đau bụng dữ dội: Cơn đau dữ dội, đột ngột, không thuyên giảm hoặc ngày càng tăng.
• Nôn ra máu: Nôn ra máu tươi hoặc máu màu cà phê, có thể kèm theo cục máu đông.
• Đi ngoài phân đen: Phân có màu đen, mùi hôi tanh, dính, có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa.
• Sụt cân: Sụt cân nhanh chóng mà không có lý do rõ ràng.
• Chán ăn, khó nuốt: Cảm giác chán ăn, ăn không ngon miệng, khó nuốt, có thể kèm theo buồn nôn, nôn.
• Sốt cao: Bệnh nhân bị đau bụng kèm những cơn sốt cao liên tục không rõ nguyên nhân.
• Đau bụng kéo dài: Đau âm ỉ hoặc dữ dội kéo dài, không thuyên giảm sau khi sử dụng thuốc giảm đau thông thường.
• Tiền sử gia đình có người bị ung thư dạ dày: Nguy cơ ung thư dạ dày tăng cao nếu trong gia đình có người thân mắc bệnh.

Phương pháp điều trị bệnh

Có nhiều phương pháp được áp dụng trong điều trị bệnh đau dạ dày, bác sĩ sẽ chỉ định phục thuộc vào tình trạng của bệnh nhân.

Sử dụng thuốc điều trị

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Thuốc như omeprazole, esomeprazole giúp giảm lượng acid trong dạ dày, điều trị viêm loét và trào ngược dạ dày thực quản.
• Thuốc kháng histamin H2: Thuốc cũng có tác dụng giảm tiết acid dạ dày, bao gồm các thuốc như ranitidine, famotidine,…
• Thuốc kháng acid: Bao gồm Maalox, Gaviscon, Rolaids,… có tác dụng trung hòa acid, giúp giảm nhanh triệu chứng đau dạ dày do viêm loét hoặc trào ngược dạ dày thực quản.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Sucralfate và misoprostol là các thuốc giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác động của acid và giảm nguy cơ loét.
• Thuốc kháng sinh: Nếu đau dạ dày do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh kết hợp với các loại thuốc khác để loại bỏ vi khuẩn này.

Bấm huyệt và châm cứu chữa đau dạ dày

Đây là phương pháp sử dụng lực tác động lên các điểm huyệt đạo trên cơ thể nhằm điều chỉnh dòng chảy năng lượng (khí) và cân bằng âm dương. Phương pháp này phù hợp với những người không thể dùng thuốc hoặc muốn tìm giải pháp thay thế tự nhiên.

Hiệu quả mang lại:

• Giảm đau: Tác động vào các điểm huyệt giúp kích thích các hệ thống thần kinh và cơ bắp, từ đó giảm đau nhanh chóng và tự nhiên mà không cần dùng thuốc.
• Cải thiện chức năng tiêu hóa: Kích thích các huyệt đạo giúp điều hòa hệ tiêu hóa, giảm các triệu chứng khó tiêu, đầy hơi và viêm dạ dày.
• Giảm căng thẳng, lo âu: Phương pháp này còn có khả năng giảm stress – một trong những nguyên nhân chính gây đau dạ dày, từ đó giúp ngăn ngừa tái phát bệnh.

Các huyệt đạo được sử dụng để chữa đau dạ dày:

• Huyệt Trung quản (CV12): Nằm ở vị trí giữa bụng, dưới xương ức khoảng 4 ngón tay. Huyệt giúp giảm các triệu chứng đau dạ dày, viêm loét dạ dày, đầy hơi và khó tiêu.
• Huyệt Thái xung (LR3): Nằm ở giữa kẽ ngón chân cái và ngón chân thứ hai. Châm cứu, day bấm huyệt này giúp điều hòa khí gan, giảm căng thẳng – một nguyên nhân gây đau dạ dày.
• Huyệt Túc tam lý (ST36): Nằm ở phía dưới đầu gối, cách khoảng 3 ngón tay. Huyệt này giúp kích thích tiêu hóa, giảm đau bụng và tăng cường sức khỏe của hệ tiêu hóa.
• Huyệt Nội quan (PC6): Nằm ở mặt trong của cổ tay, cách lằn chỉ cổ tay khoảng 3 ngón tay. Huyệt này giúp giảm đau dạ dày, buồn nôn và khó tiêu.

Phương pháp phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị đau dạ dày thường được chỉ định khi các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả hoặc khi có biến chứng nguy hiểm. Các phương pháp gồm:

• Phẫu thuật nội soi dạ dày: Sử dụng các công cụ nhỏ cùng một ống nội soi có gắn camera đưa vào qua các vết rạch nhỏ trên bụng để thực hiện các can thiệp trên dạ dày. Hình ảnh từ camera sẽ được truyền đến màn hình bên ngoài, giúp bác sĩ thực hiện thao tác chính xác hơn.
• Phẫu thuật mổ mở: Bác sĩ thực hiện một vết rạch lớn ở bụng để trực tiếp tiếp cận và thao tác trên dạ dày. Đây là phương pháp được sử dụng trong các trường hợp bệnh lý nặng, phức tạp hoặc khi nội soi không thể thực hiện được.

Phòng ngừa đau dạ dày hiệu quả

Để phòng ngừa đau dạ dày, bác sĩ đưa ra những hướng dẫn điều chỉnh chế độ sinh hoạt hằng ngày như sau:

Chế độ ăn uống lành mạnh

• Ăn uống điều độ: Không bỏ bữa (đặc biệt là bữa sáng), ăn đúng giờ, nên ăn bữa tối ít nhất 2 tiếng trước khi đi ngủ để dạ dày có thời gian tiêu hóa.
• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn 4 – 6 bữa nhỏ trong ngày thay vì 3 bữa lớn để giảm tải cho dạ dày.
• Tránh thức ăn kích thích: Hạn chế thức ăn cay, nóng, nhiều dầu mỡ, đồ chiên rán, thực phẩm chứa nhiều acid như chanh, cam, cà chua.
• Hạn chế đồ uống có cồn và caffeine: Rượu, bia, cà phê và nước ngọt có gas có thể kích thích tiết acid dạ dày.
• Uống đủ nước: Uống từ 1.5 – 2 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón.
• Giữ tư thế đúng sau khi ăn: Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên ngồi hoặc đi bộ nhẹ nhàng để hỗ trợ tiêu hóa.

Thói quen sinh hoạt lành mạnh

• Không hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá làm tăng tiết acid dạ dày và làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến trào ngược.
• Hạn chế dùng thuốc gây hại dạ dày: Tránh lạm dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, aspirin nếu không có chỉ định của bác sĩ.
• Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm căng thẳng.
• Kiểm soát căng thẳng: Dành thời gian cho sở thích cá nhân và các bộ môn như thiền, yoga,… giúp giảm stress và ảnh hưởng tiêu cực đến dạ dày.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

• Khám sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các vấn đề về dạ dày để điều trị kịp thời.
• Điều trị triệt để các bệnh tiêu hóa: Như viêm dạ dày, loét dạ dày để ngăn ngừa biến chứng.

Hiểu rõ về đau dạ dày sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và có biện pháp ứng phó nếu không may mắc phải. Trong trường hợp xuất hiện triệu chứng, hãy thăm khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán và đưa ra phương án điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe.